Chúng ta nói cùng một ngôn ngữ, nhưng không thật sự hiểu nhau

Quản trị viên tháng 9 15, 2025

Có những khoảnh khắc, thoáng qua nhưng sáng tỏ đến nhức nhối, khi tôi cảm nhận gần như tận da thịt giới hạn của ngôn ngữ. Tôi nhìn thấy nó trong cách người khác đáp lại lời tôi, hay đúng hơn, là phản ứng với cái bóng của lời tôi mà họ chọn để nghe. Họ mỉm cười, gật đầu, buông một câu “Tôi hiểu mà,” nhưng đôi mắt lại để lộ một sự lệch nhịp. Tôi rời đi khỏi cuộc đối thoại ấy với cảm giác còn mờ nhạt hơn trước, như thể sự tương tác ấy đã lột bỏ một lớp ngụy trang vô hình mà chính tôi cũng chẳng hay mình đang khoác lên. Chúng ta có thể nói cùng một thứ tiếng, mà lại hiểu nhau ít đến mức trớ trêu, như thể học thuộc nhịp của một bản nhạc nhưng bỏ lỡ giai điệu, biết động tác nhảy nhưng không nghe thấy nhịp trống. Tôi thấy mình đang nói bằng nhiều ngôn ngữ chắp vá lại bởi hoàn cảnh. Tôi tập dượt những câu chữ trong đầu, hy vọng khi chúng rời môi sẽ giữ được ánh sáng nguyên sơ của chúng. Nhưng thường thì, chúng rơi vào khoảng trống—một thứ từ vựng riêng tư, thô ráp, chẳng ai với tới được, kể cả những người bạn đã bên tôi nhiều năm. Chính trong sự chênh lệch ấy, tôi nhận ra mình cô độc biết bao, giữa muôn vàn giọng nói xung quanh.

Nỗi sợ gặm nhấm tôi—có lẽ tôi đã quen với việc để bản thân mãi không được biết đến. Tôi đã sống quá lâu như một mục tiêu di động, hòa nhịp theo nhịp tim người khác, đến nỗi thành thạo nghệ thuật che giấu. Trớ trêu thay, tôi vẫn hiện diện—nhưng như bóng ma hiện diện, chỉ có thể nhận ra qua những khoảng trống, qua sự thiếu vắng. Trong những giờ khắc tĩnh lặng nhất, điều đó ám ảnh tôi: rằng tôi đã đánh đổi sự thấu hiểu thật sự để lấy sự thoải mái của một sự vô hình gần như tuyệt đối. Bạn bè thường gọi tôi là “bí ẩn.” Sau khi tốt nghiệp trung học, một người bạn cùng lớp nói rằng chẳng ai trong cả khóa có thể hiểu được tôi. Mới đây, một người thân quen cũng bảo rằng, cô ấy “biết tôi, nhưng đồng thời lại không hề biết gì nhiều về tôi.”

Thật lạ lùng khi những người gần gũi nhất lại có thể chẳng biết ta là ai—một cảm giác vừa lạnh lẽo, vừa giải thoát. Tôi bắt đầu tự hỏi: nếu tôi để mình hiện rõ hơn, nếu tôi cho phép người khác thật sự nhìn thấy tôi, liệu sự hiện diện ấy có còn vững vàng, hay sẽ tan biến như hơi sương trong bình minh? Liệu kết nối thật sự có xứng đáng với rủi ro ấy, với sự bóc trần ảo ảnh? Hay có lẽ họ cũng đang vật lộn cùng câu hỏi ấy, giấu ngọn lửa của mình dưới lớp tro tàn? Sự thương lượng bất tận này về mức độ hiển hiện khiến tôi kiệt sức, nhưng dường như chẳng thể tránh khỏi.

Đôi khi tôi tự bào chữa: có lẽ tôi vốn dĩ khó hiểu, hoặc có lẽ tôi đã rèn luyện cách sống chỉ để người ta bằng lòng với lớp vỏ ngoài mà không cần nhìn sâu hơn. Nhưng rồi tôi nghĩ—có lẽ điều này không phải ngoại lệ, mà chính là quy luật của kết nối trong thế giới hiện đại. Đa số tình bạn, tình yêu đều trôi lướt trên bề mặt, không phải vì vô tâm, mà vì chúng ta đã quen với nghệ thuật lướt qua. Chúng ta kéo màn hình bằng ngón tay, trượt qua điều nặng nề, bỏ lại những gì đòi hỏi quá nhiều từ sự chú ý. Chúng ta đã học cách giả vờ hiểu, mà không thật sự hiểu. Người ta nói: “Tôi hiểu bạn,” và tôi gật đầu, để mặc cho nó là đủ—cho họ, và đôi khi cho chính tôi. Bởi đào sâu quá mệt.

Tình bạn là một cuộc thương lượng kỳ dị, giữa cái ta bộc lộ và cái ta giữ lại. Tôi nhận ra những khe hở—những chỗ nhỏ bé nơi câu chuyện khựng lại, nơi không khí dày lên vì một sự thừa nhận vô ngôn—rằng sẽ luôn có những phần ta chẳng bao giờ hiểu được nhau. Không phải do thiếu nỗ lực, mà vì tồn tại trong mỗi người là một bí ẩn không thể rút gọn. Chúng ta tin rằng ngôn ngữ sẽ cứu rỗi, sẽ chuyên chở phần sâu nhất của ta đến với người mình yêu thương. Nhưng nhiều khi, đó chỉ là ảo ảnh. Chúng ta giống như những kẻ mắc kẹt trên đảo, gần đến mức nhìn thấy nhau, nhưng xa đến mức vẫn bị chia cắt bởi đại dương. Chúng ta gọi nhau qua khoảng cách, và trong khi âm thanh vang vọng, tinh chất của lời nói rơi rụng giữa chừng.

Người ta nói rằng nói cùng một ngôn ngữ là đồng nghĩa với cùng một ý nghĩa. Nhưng nỗi cô đơn thật sự đến từ việc nhận ra những câu chữ ta tin tưởng lại tan rã trước khi đến nơi. Chúng ta nói chuyện, và lẽ ra phải dễ dàng. Nhưng rồi tôi nhận ra mình đang kìm nén, làm mềm các góc cạnh, bỏ sót cả một phần sự thật. Và đôi khi, tôi tưởng như họ hiểu. Nhưng một cái gật đầu, một nụ cười hời hợt nhắc tôi nhớ—không, họ không thật sự thấy. Họ chỉ đang nghe phiên bản của tôi trong đầu họ, không phải con người thực đang cất lời. Ai cũng làm thế, tôi biết. Ai cũng tự tạo ra những phiên bản thầm lặng về nhau, và không bao giờ khớp trọn. Làm sao khớp được? Họ biết những mảnh ta trao đi, những mẩu chuyện ta chọn kể, và những chương bị lặng im. Có những lịch sử được viết trong im lặng, những bản đồ của chính ta mà ta cũng chưa lần ra. Tôi từng tin rằng nếu mình chia sẻ đủ, phơi bày đủ, tôi sẽ được thấy thật sự. Giờ tôi không còn chắc nữa. Sự thấu hiểu là một nghệ thuật mong manh, biến mất ngay khi ta cố nắm chặt.

Đôi khi, tôi chợt thấy họ thoải mái hơn với hình ảnh họ nghĩ về tôi, hơn là con người thật của tôi. Có lẽ chính tôi đã làm điều đó dễ dàng—khi khoác lên mặt nạ, khi biên tập bản thân thành một câu chuyện ngắn gọn. Một bức phác thảo, thay vì cả bức tranh. Như thế an toàn hơn, phải không? Ít rủi ro hơn. Nhưng rồi, tôi bị mắc kẹt trong vùng limbo. Tôi được biết đến, nhưng chỉ như cách người ta biết một nhân vật trong sách. Những thói quen, những điệu cười, cách tôi gọi món lặp lại ở những nơi xa lạ. Nhưng dưới bề mặt ấy, vẫn có những tầng sâu không bao giờ chạm đến—trừ khi ai đó đủ can đảm để bước vào sự mong manh. Có những lần tôi rời cuộc trò chuyện với lỗ hổng trống rỗng, biết rõ điều cốt yếu đã mắc kẹt trong lòng, không tìm được lối ra.

Không phải tôi muốn mãi không ai biết đến mình. Nhưng có một sự bức bối muốn phá vỡ: muốn hét lên “ĐỪNG GIẢ VỜ BIẾT TÔI LÀ AI.” Bởi họ không biết. Họ chỉ biết vang âm, bóng mờ, phản chiếu—nhưng không hề biết nguồn sáng. Tôi tự hỏi chuyện gì sẽ xảy ra nếu tôi gỡ bỏ lớp mặt nạ ấy, nếu tôi cho họ thấy sự thật mộc mạc, trần trụi. Liệu họ sẽ quay đi? Liệu họ sẽ dán mắt vào phiên bản đơn giản dễ nuốt hơn, hay dám đối diện với tôi thực sự? Có lẽ, vấn đề nằm ở ngôn ngữ. Chúng ta bám vào chữ nghĩa, tin rằng sức nặng của nó có thể đưa ta qua vực. Nhưng ngôn ngữ vốn lỏng lẻo, trơn trượt—như nắm nước trong tay. Càng cố nắm, càng trôi mất. Có những thứ tôi cảm thấy, quá rộng, quá rối, không bao giờ gói gọn nổi trong một câu. Vậy nên, tôi giữ lại. Để mặc cho họ tin rằng họ hiểu tôi.

Kỳ lạ thay, tôi lại tìm thấy chút an ủi trong việc này—trong sự thật rằng tôi không bao giờ được biết hết. Nó cho tôi một tự do kỳ quái, tự do để mãi mãi bị hiểu sai, tự do để đẹp đẽ trong sự mập mờ. Con người không cần phải hiểu tôi toàn vẹn. Và trong sự bất toàn ấy, tôi trở thành một con thiên nga đang lướt đi, tự do, vô định.

“Chúng ta không nhìn sự vật như chúng vốn là, mà như chính ta vốn là.”