''Hãy để người ta thích những gì họ muốn?'' KHÔNG.

Quản trị viên tháng 8 04, 2025

Dạo gần đây, mình thường xuyên thấy cụm "reading is subjective" trôi nổi như một cái phao hồng giữa biển sách dở. Có thể đúng, có thể sai. Nhưng điều khiến mình khó chịu hơn cả là cách người ta dùng nó như một tấm khiên chống lại mọi ý kiến trái chiều, nhất là các đánh giá tiêu cực. Như thể việc bạn chỉ ra rằng một cuốn sách tệ thì cũng đồng nghĩa với việc bạn là người xấu.

Có lần mình viết luận. Những bài luận của mình từng bị gạch đỏ tới tấp. Những lời phê không một chút nương tay. Nhưng chính sự nghiêm khắc đó đã dạy mình biết trân trọng ngôn ngữ, cấu trúc, tiết tấu và sự đồng điệu giữa những gì ta viết và những gì ta cảm. Nó dạy mình rằng lời khen chỉ có ý nghĩa khi bạn cũng biết chỉ ra điểm yếu. Và lời chê không phải lúc nào cũng mang nghĩa chà đạp.

Cộng đồng yêu sách online lại đang dần biến thành một cái lồng kính. Nơi mọi đánh giá phải dịu dàng, dễ chịu, tán dương hoặc im lặng. Mình từng nghe nhiều người nói rằng họ "chỉ review những cuốn họ thích" vì muốn giữ không gian tích cực. Đó là lựa chọn cá nhân, mình không phản đối. Nhưng khi những người dám đưa ra nhận xét tiêu cực bị gọi là tiêu cực, cay nghiệt hay tệ hơn là "ghét phụ nữ", mình cảm thấy có gì đó đang đi sai hướng.

Nếu tất cả đều là cảm tính, thì giải thưởng Pulitzer để làm gì? Còn Hugo hay Booker? Nếu mọi lời khen đều là cảm xúc riêng tư, còn lời chê thì bị bác bỏ vì "đụng chạm", thì tiêu chuẩn ở đâu? Mình tin rằng vẫn có sự khác biệt giữa một tác phẩm tồi và một tác phẩm xuất sắc. Và nếu đã dám xuất bản, nếu đã bán sách, thì tác phẩm ấy đã bước ra khỏi không gian riêng tư. Nó có thể được yêu, được ghét, được mổ xẻ.

Mình từng chi những đồng cuối cùng còn sót lại sau một tuần làm việc dài để mua một cuốn sách mà sau cùng hóa ra là rác. Mình có quyền tức giận. Có quyền nói rằng mình thấy thất vọng. Đó không phải vì mình không có lòng trắc ẩn. Mà vì mình là độc giả. Là người đang trả tiền để tiêu thụ sản phẩm.

Sự bành trướng của những cuốn tiểu thuyết ngôn tình fantasy, không cốt truyện, không thế giới, chỉ có cảnh nóng và những nhân vật mỏng như tờ giấy khiến mình chán nản. Việc một số tác giả xuất bản 4-5 cuốn mỗi năm chỉ cho thấy rằng thị trường đang yêu cầu tốc độ hơn là chất lượng. Những nội dung bị nhân bản như công nghiệp – nó khiến mình nhớ đến một Netflix bội thực, nơi người ta sản xuất phim chỉ để phát nền trong khi lướt TikTok.

Và rồi còn có những người tự hào vì nghe audiobook 350 cuốn/năm ở tốc độ 3x, rồi làm review như thể đó là huy chương. Mình không muốn nghe đánh giá từ những người không thực sự đọc. Những người chỉ "nuốt" sách để có content.

Không chỉ khó tìm được sách hay, mà còn khó tìm được người review có tâm.

Mình là reviewer. Đó là lý do mình tồn tại. Mình có một công việc duy nhất: tạo ra một hệ quy chiếu cho độc giả. Và hệ quy chiếu đó chỉ có thể hình thành nếu có cả lời khen lẫn lời chê. Một người chỉ biết khen thì cũng vô dụng như một tấm bản đồ không đánh dấu chướng ngại vật.

Khi ai đó nói rằng họ ghét một cuốn sách mình yêu, mình không thấy tổn thương. Mình thấy tò mò. Mình hỏi vì sao. Vì mình là người lớn. Và mình đủ tin vào gu của mình để không cần ai xác nhận.

Mình có thể chỉ ra lỗi trong những thứ mình yêu mà vẫn yêu nó. Tình yêu không có nghĩa là mù quáng.

Với mình, những bài review tiêu cực có sức hấp dẫn lạ kỳ. Chúng chân thực hơn. Chúng buộc bạn suy nghĩ. Mình chọn sách tiếp theo không phải qua những lời khen choáng ngợp, mà qua những phân tích sắc sảo về điểm yếu của nó.

Đây là một lời kêu gọi. Nếu bạn cũng yêu việc mổ xẻ tác phẩm, nếu bạn cũng tin vào việc đọc chậm, đọc sâu, đọc để hiểu thay vì đọc để chạy đua – thì làm ơn, cho mình biết bạn ở đâu. Dù bạn có là kiểu A, INTJ, cung Đất hay chỉ đơn giản là một người vẫn còn tin vào giá trị của phân tích văn học – hãy tìm đến nhau.

Vì nếu mình còn phải đọc thêm một bình luận nào nữa nói rằng mình tiêu cực chỉ vì làm công việc của một reviewer, có lẽ mình sẽ thật sự phát điên mất.