Nghịch lý của sự đáp lại: Nếu tình yêu mong được hồi đáp, đó còn là yêu—hay chỉ là khao khát được yêu?

Quản trị viên tháng 8 16, 2025

Dành cho những người tự mổ xẻ trái tim mình rồi gọi đó là “tự nhận thức”, và cho những người biến tình yêu thành một cuộc tranh luận triết học mà vẫn không tìm ra câu trả lời.

Kể từ khi mối quan hệ gần đây nhất của tôi kết thúc, một câu hỏi vẫn lơ lửng ở phía sau đầu: Liệu tình yêu có thể vừa vị tha vừa song phương, hay chỉ cần một mong muốn được đáp lại thôi cũng đủ làm vẩn đục sự thuần khiết của nó?

Tôi sợ rằng có lẽ, trong mối quan hệ đó, tôi đã muốn được yêu nhiều hơn là muốn yêu—tôi gọi đó là hiệu ứng Jo March. Và ý nghĩ này thật đáng sợ. Không phải vì tôi không quan tâm đến anh ấy, mà vì nó có thể có nghĩa là tôi chưa từng thực sự yêu. Rằng cái sự chờ đợi, hy vọng, cơn khát được soi chiếu đã làm tình cảm trở nên rỗng. Rằng tôi chỉ đang diễn vai người tận tụy. Và nếu đúng vậy, điều đó nói gì về thứ tình yêu mà tôi tưởng mình đã trao?

Nhưng càng nghĩ, tôi càng nhận ra: yêu mà mong được đáp lại không phải là phản bội tình yêu—mà là bản chất của nó. Không phải bản chất trao đổi, mà là bản chất con người. Là khát khao được biết:
Anh có ở đây cùng em không? Anh cũng cảm thấy thế này chứ?

Vấn đề là, ở điểm nào thì mong muốn ấy chuyển từ hy vọng thành nền tảng? Tôi đã cho đi một cách tự do, hay tôi đang tìm bằng chứng—bằng chứng rằng mình xứng đáng được yêu, rằng mình được chọn, rằng sự hiện diện của mình có nghĩa gì đó? Và nếu tôi cần bằng chứng ấy hơn cả nhu cầu trao đi, điều đó có làm giảm bớt giá trị tình yêu tôi đã cho?

Tình yêu trao đi, tình yêu nhận lại

Gần đây tôi xem lại bộ ba phim Before của Richard Linklater, và nhận ra không câu chuyện nào nắm bắt được nghịch lý này đẹp bằng Before Sunrise. Jesse và Céline—hai người xa lạ—gặp nhau trên một chuyến tàu, rồi quyết định cùng nhau lang thang Vienna suốt một đêm. Không cao trào, không kịch tính. Chỉ có đối thoại, khao khát, và hơn hai tiếng đồng hồ hai con người tìm thấy chính mình trong nhau.

Trong một cảnh rất tinh tế, Céline nói:

"Lúc nào tôi cũng thấy áp lực phải là một biểu tượng phụ nữ mạnh mẽ, độc lập, và không để cuộc đời mình xoay quanh một người đàn ông. Nhưng yêu ai đó và được yêu lại… với tôi, nó quan trọng đến mức không thể bỏ qua."

Nó mong manh. Nó rất con người. Và khoảnh khắc ấy cho thấy: tình yêu—dù ngẫu hứng hay thơ mộng—vẫn khao khát được đáp lại. Điều đó không làm tình cảm của cô dành cho Jesse trở nên nhỏ bé; nó khiến nó sâu sắc hơn. Thực tế rằng họ chỉ có một đêm bên nhau lại khiến kết nối ấy chân thật hơn, chứ không ít đi.

Họ trao cho nhau một cách tự do, nhưng vẫn mang theo niềm hy vọng mỏng manh rằng mình sẽ được đón nhận. Và hy vọng đó không phải là tham lam. Nó là sự thân mật. Là rủi ro.

Một bộ phim khác, 500 Days of Summer, thường bị hiểu nhầm là bi kịch của tình yêu đơn phương, nhưng thật ra, nó là bài học về sự phóng chiếu và kỳ vọng. Tom tin rằng mình yêu Summer, nhưng thứ anh yêu là ý niệm về cô—một phản chiếu của chính nỗi khao khát của anh. Ngay từ đầu, Summer đã nói: "Em không muốn gì nghiêm túc." Nhưng Tom không chịu chấp nhận (#ignoranceisbliss). Anh lấp đầy những khoảng trống bằng ý nghĩa do mình dựng lên, nhầm lẫn sự ân cần của cô với cam kết, sự hiện diện của cô với lời hứa.

Khi cô rời đi, anh tan nát. Không phải vì cô lấy đi thứ gì, mà vì anh tin rằng tình yêu anh trao xứng đáng được đáp lại ngang bằng. Nỗi đau ấy không đến từ sự phản bội, mà từ khoảng cách giữa những gì anh hy vọng và những gì cô có thể cho.

Có một cảnh buốt lòng: Tom tưởng tượng một bữa tiệc trên sân thượng đầy tiếng cười, sự gần gũi—trong khi thực tế bên cạnh là những câu xã giao, sự xa cách, và một chiếc nhẫn trên tay cô. Màn hình tách đôi: kỳ vọng và hiện thực. Trong khoảng trống ấy, ta thấy trọn vẹn nỗi đau của tình yêu không được đáp lại. Sự thật là, tình yêu của Tom không phải vô giá trị—nhưng nó chưa trọn vẹn. Không chỉ vì nó không được phản chiếu, mà còn vì anh đã từ chối nhìn vào sự vắng bóng của tấm gương ngay từ đầu.

Cái tội của việc muốn nhiều hơn

Tôi biết cảm giác tự vấn bản thân. Cảm giác rằng chỉ riêng việc bạn muốn được yêu lại cũng đủ làm “dơ” tình yêu bạn cho đi. Một kiểu tội lỗi yên ắng, như thể bạn đã phản bội điều gì đó thiêng liêng chỉ vì cần được cần đến. Nhưng tôi muốn nói điều này, và nói thật nhẹ: Bạn không ích kỷ khi muốn tình yêu mình trao được đón nhận.

Nhà triết học Simone Weil từng viết: "Yêu một cách thuần khiết là chấp nhận khoảng cách, là ngưỡng mộ khoảng cách giữa ta và thứ ta yêu." Câu nói ấy đẹp, và nó chạm đến một loại tình yêu thần thánh—tình yêu vẫn tồn tại dù không có sự đáp lại. Nhưng chúng ta không chỉ được tạo nên từ ánh sáng và lý thuyết. Chúng ta được tạo từ da thịt, ký ức, và khao khát. Và không sai khi muốn gần gũi, muốn tình yêu mình bắc cầu qua khoảng cách đó. Muốn nó được hồi đáp.

Erich Fromm, trong The Art of Loving, nói rằng tình yêu không chỉ là cảm xúc, mà là một hành động có chủ đích—một sự sẵn sàng thấu hiểu, đáp lại, quan tâm. Tình yêu trưởng thành, theo ông, là sự hợp nhất nhưng vẫn giữ nguyên bản sắc. Không phải hòa tan vào nhau, cũng không phải cho đi mãi vào khoảng trống. Mà là hai người, tự do và tự nguyện, liên tục chọn gặp nhau ở giữa.

Sự gặp nhau ấy—sự đáp lại ấy—không phải khiếm khuyết của tình yêu. Nó là tình yêu được trọn vẹn.

Tình yêu không tồn tại trong chân không

Tôi từng nghĩ tình yêu là thứ thuần khiết, không cần gì đáp lại, vẫn có thể đứng vững một mình. Nhưng giờ tôi tự hỏi: có phải đó chỉ là lời nói dối đẹp đẽ ta kể cho mình để thấy mình cao thượng hơn trong sự tận tụy? Có lẽ tình yêu không nên được đo bằng số lượng ta cho đi mà không mong chờ. Có lẽ nó được sinh ra để phản chiếu, để trao đổi, để được giữ giữa hai người với trọng lượng ngang nhau.

Bởi sự thật là, ta không yêu trong chân không. Tình yêu được định hình bởi phản hồi. Nó lớn lên trong khoảng không giữa hai trái tim, chứ không phải trong sự cô lập của một trái tim duy nhất.

Và nếu tôi từng nghiêng về tình yêu của anh ấy hơn là của chính mình, có lẽ điều đó không khiến tình yêu của tôi kém đi. Có lẽ nó chỉ cho thấy tôi đang ở đâu, tôi đang tìm gì. Có lẽ tôi không chỉ tìm cách yêu anh, mà còn tìm cách tìm lại mình trong cách anh yêu tôi.

Và có lẽ, điều đó không làm tình yêu của tôi nhỏ bé.

Có lẽ, nó chỉ khiến nó thành thật.

Có lẽ, đó mới là điều khiến nó thật sự tồn tại.